20 lat w Unii

Wracając z majówki ominąłem autostradę. Nie opłacało się. Za dużo musiałbym nadłożyć drogi a równoległa droga krajowa była nie dość że szybsza to jeszcze na dużym odcinku świeżo wyremontowana. To jedno zdanie wyraża dla mnie esencję naszego dwudziestolecia w Unii. Spróbuję nieco rozwinąć dlaczego.

Jestem z ostatniej generacji posiadającej świadomą pamięć PRLu. Moje osobiste doświadczenia są takie że urodziłem się na realnej PRLowskiej prowincji. Nie najbardziej zapyziałej, nie najbardziej biednej ale zdecydowanie odległej nawet od „małych miasteczek”. Prowincji na której w latach 80-tych z rzadka osiągalnym luksusem był drugi program TV oraz kolorowy telewizor. Moja podstawówka nie miała sali gimnastycznej. WF miał miejsce na klepisku dla niepoznaki zwanym boiskiem szkolnym a czasami na korytarzu. Dlaczego tym piszę? Otóż dzisiaj standard wyposażenia tej samej szkoły nie odbiega od bardzo miejskiej szkoły moich dzieci, ba nawet ją przerasta. I tak to w dużej części zawdzięczamy Unii.

Nie dlatego że dała kasę. To był najmniej istotny element. Zresztą tej kasy per saldo nie dała tak wiele.

Co więc dała ta Unia? Pozornie niedużo. Zmusiła do planowania i trzymania się tych planów. Do tej pory nawet jak zaplanowali autostrady a po drodze był kryzys w górnictwie to momentalnie transferowało się całą kasę do górników. Teraz albo robisz co zaplanowałeś albo UE nie da swojej części kasy. Więc robić musiałeś. I drogi powstawały. Ale Unia też uwierzyła w urzędników. Nie w tych na najwyższych stołkach tam w partyjnej sieczce zmieniło się zaskakująco niewiele. Ale tym na dole dała tarczę z procedur i miecz z wymagań. I nagle zdobycie „zlecenia dla szwagra” okazało się może nie niemożliwe ale dużo, dużo trudniejsze. A to miało tendencję do rozlewania się. Nagle firmy odkrywały że można startować w publicznych przetargach bez znajomości i politycznej kriszy. Ryzyko było ale było one porównywalne z pracą z regularnym biznesowym klientem. Gdzieś od 2008-9 zaczęło to działać na dobre. Nagle dało się budować drogi, nawet czasami remontować koleje.

Unia wreszcie uwierzyła w samorząd. Początkowo bardziej niż on sam wierzył w siebie. Ale wytworzyły te unijne fundusze możliwości które pozwoliły na odróżnienie lokalnych polityków dobrych od kiepskich. I stworzyły potencjał do zmiany tych drugich. I to zadziałało. Bo dodatkowo zupełnie w nieplanowany sposób UE wyprawiło naszych rodaków w drogę. Część na trochę, część na stałe. Ale powroty zaczęły tez przynosić oczekiwania. I brak tolerancji dla usprawiedliwień typu „w Polsce się nie da”. Unia wyleczyła nas z niedasizmu ale też pozwoliła na zaistnienie ambicji. Mój wujek jadąc w początkach lat 90-tych przez Niemcy i podziwiając pędzące ciężarówki nie mógł wyjść z podziwu z powodu efektywności i mocy niemieckiej gospodarki. Zachęcając nas do nauki języka i ewentualnej późniejszej emigracji. Bo w „tym kraju…” nic się nigdy nie zmieni. Zmieniło się. Powoli i z ogromnymi czkawkami po drodze. Ale jednak zmieniło się wszystko.

Ceną tej zmiany jest kilka milionów Polaków na stałe i na trochę skazanych na poszukiwanie lepszego życia poza Polską. Jedna trzecia moich kolegów z wiejskiej podstawówki już w Polsce nie mieszka. Z ich osobistym szczęściem bywa różnie. Ale to Unia dała im wybór i szansę. Na dobre i na złe.

Niestety zmieniło się także poczucie bezpieczeństwa. Dwie dekady temu wojna to było coś co przydarza się innym. W afrykańskiej barbarii, albo na Bałkanach czy Kaukazie. Nie u nas. I to także wina Unii. Bo jej sukces w podnoszeniu z upadku krajów Europy zagroził temu jednemu któremu w gnojowicy dobrze i z żadnego upadku podnosić się nie będzie. A wściekłe zwierzęta zapędzone w róg atakują. Ale sam przyznaję że jeszcze dwie dekady wcześniej nie sadziłem że nas kacapski satrapa uczyni częścią „kolektywnego zachodu”. Ot i prawdziwe geopolityczne osiągnięcie.